آیه 39 سوره زمر

قُلْ يا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلى‌ مَكانَتِكُمْ إِنِّي عامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ (39)

قُلْ يا قَوْمِ‌: بگو اى پيغمبر قبيله خود را اى قوم من، اعْمَلُوا عَلى‌ مَكانَتِكُمْ‌:

بجا آوريد بر حالتى كه هستيد از عداوت و آنچه سعى داريد در هلاك و تضعيف امر بجاى آريد، إِنِّي عامِلٌ‌: بدرستى كه من عمل كننده‌ام بر حالت تمكن خود و به جد و جهد تمام در اظهار كلمه توحيد و اعلاى دين اسلام مى‌كوشم.

تبصره:

اين وعيد اشعار است امر پيغمبر در يك جا توقف ننمايد، بلكه روز بروز قوت و شدت يابد و شوكت اسلام ظاهر و هويدا شود، چه او سبحانه ناصر و معين و مظهر دين او است بر ساير اديان. فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ‌: پس زود باشد كه بدانيد.

أَ لَيْسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبْدَهُ وَ يُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِنْ دُونِهِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ (36) وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُضِلٍّ أَ لَيْسَ اللَّهُ بِعَزِيزٍ ذِي انْتِقامٍ (37) وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَ فَرَأَيْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرادَنِيَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كاشِفاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرادَنِي بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ (38) قُلْ يا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلى‌ مَكانَتِكُمْ إِنِّي عامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ (39) مَنْ يَأْتِيهِ عَذابٌ يُخْزِيهِ وَ يَحِلُّ عَلَيْهِ عَذابٌ مُقِيمٌ (40)

ترجمه‌

آيا نيست خدا كفايت كننده بنده‌اش را و ميترسانند تو را بآنانكه غير اويند و كسيرا كه گمراه كند خدا پس نيست براى او راهنمائى‌

و كسيرا كه راهنمائى كند خدا پس نيست براى او گمراه كننده‌ئى آيا نيست خدا غالب صاحب انتقام‌

و اگر بپرسى از آنها چه كس آفريد آسمانها و زمين را هر آينه خواهند گفت البته خدا بگو پس خبر دهيد از آنچه را كه ميخوانيد غير از خدا اگر بخواهد خدا براى من آسيب و ضررى آيا آنها برطرف كننده‌اند ضرر او را يا اگر بخواهد او براى من نعمت و رحمتى آيا آنها بازدارنده‌اند رحمت او را بگو بس است مرا خدا بر او توكّل مينمايند توكّل كنندگان‌

بگو اى قوم من كار

جلد 4 صفحه 498

كنيد با تمام تمكّنى كه داريد همانا من هم كار كننده‌ام پس زود باشد كه بدانيد

كسيرا كه وارد ميشود باو عذابى كه خوار كند او را و نازل ميشود بر او عذابى كه دائم است.

تفسير

گفته شده است كه كفّار قريش به پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم عرضه داشتند كه ما ميترسيم از طرف خدايان ما بتو آسيبى برسد چون تو متعرّض آنها ميشوى و قمّى ره فرموده مراد آنستكه ميگويند بتو اى محمّد ما را از متابعت على معاف بدار و ميترسانند تو را از ملحق شدن خودشان بكفّار و در هر حال خداوند وعده داده است به پيغمبر خود كه كفايت و نگهدارى نمايد او و امير المؤمنين عليه السّلام را از شرّ دشمنان و براى آنكه خاطر آنحضرت ملول نباشد از بقاء آنها بر كفر فرموده كسيكه خدا مقدّر فرموده كه گمراه باشد و بحال خودش واگذار نموده كسى نميتواند هدايت نمايد او را پس هدايت كننده‌اى براى او نيست و كسيكه خدا مقدّر فرموده كه هدايت شود و توفيق ايمان و عمل صالح باو عنايت فرموده كسى نميتواند او را گمراه نمايد پس گمراه كننده‌اى براى او نيست آيا خداوند غالب و قادر و انتقام كشنده از ظالم نيست كه بتواند تلافى تعدّيات آنها را نسبت به پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم و وصىّ او بنمايد و انتقام مظلوم را از ظالم بكشد البتّه هست و خواهد كشيد و چون مشركين مكّه قبول داشتند كه خالق آسمانها و زمين خداى يگانه است و اگر او اراده نمايد وقوع امرى را كسى نميتواند مانع شود و عبادت بتها را وسيله تقرّب بخدا ميدانستند و آنها را شفعاء خودشان ميپنداشتند كه مكرّر ذكر شده خداوند ميفرمايد و اگر از آنها سؤال نمائى كه خالق آسمانها و زمين كيست ميگويند خدا است پس از آنها بپرس كه اگر خدا بخواهد بر من آسيبى وارد نمايد آيا بتها ميتوانند برطرف كنند آسيب او را يا اگر بخواهد از خود نفعى بمن برساند بتها ميتوانند جلوگيرى كنند منفعت او را لابد خواهند گفت خير آنها نميتوانند مانع از نفوذ اراده الهى شوند يا ساكت ميشوند و روايت شده كه ساكت شدند پس نازل شد بگو كافى است براى نگهدارى من از شرّ اشرار خداوندى كه واگذار ميكنند امور خود را باو آنانكه داراى اين صفت پسنديده‌اند كه توكّل و اميدوارى بحفظ الهى باشد حال اى قريش كه از اقوام و خويشان منيد

جلد 4 صفحه 499

بكوشيد با تمام قواء موجوده خودتان براى نابود نمودن من و همراهانم من هم ميكوشم در حدّ وسع خودم براى هدايت شما پس چندى نميگذرد كه خواهيد دانست خدا كدام يك از ما و شما را بعذاب خوارى و ذلّت در دنيا و بعذاب ثابت هميشگى در آخرت گرفتار خواهد فرمود و چيزى نگذشت كه فتوحات اسلامى از جنگ بدر شروع شد و بفتح مكّه خوارى و ذلّت آنها بحدّ كمال رسيد ولى پيغمبر صلى اللّه عليه و اله فتوّت و آقائى فرمود و همه را آزاد كرد و صدق وعده خداوند بر عالميان ظاهر گرديد و ارجاع ضمير مؤنث بمعبودهاى باطل شايد براى تحقير و توهين آنها باشد بر فرض تصوّر ادراك و قدرتى براى آنان و اللّه اعلم‌

قُل‌ يا قَوم‌ِ اعمَلُوا عَلي‌ مَكانَتِكُم‌ إِنِّي‌ عامِل‌ٌ فَسَوف‌َ تَعلَمُون‌َ (39)

بفرما اي‌ قوم‌ ‌من‌ عمل‌ كنيد بقدر مكنت‌ و توانايي‌ ‌خود‌ محققا ‌من‌ عمل‌ ميكنم‌ بدستوراتي‌ ‌که‌ دارم‌ ‌پس‌ زود ‌بر‌ ‌شما‌ معلوم‌ ميشود حق‌ كدام‌ طرف‌ ‌است‌.

قُل‌ يا قَوم‌ِ ‌ يا ‌ قومي‌ بوده‌ كسره‌ بجاي‌ ‌ يا ‌ ‌است‌ و قوم‌ ‌رسول‌ اللّه‌ تمام‌ امت‌ هستند ‌تا‌ دامنه قيامت‌ مثل‌ قوم‌ نوح‌ و هود و صالح‌ و ابراهيم‌ و لوط و شعيب‌ و موسي‌ و عيسي‌ ‌که‌ امم‌ ماضيه‌ بودند.

اعمَلُوا امر توبيخي‌ ‌است‌ نه‌ ترخيصي‌ مثل‌ اينكه‌ كساني‌ ‌که‌ مرتكب‌ اعمال‌ قبيحه‌ ميشوند و منتهي‌ نميشوند مي‌گويي‌ ‌هر‌ چه‌ ميخواهي‌ بكن‌ دودش‌ ‌در‌ چشمت‌ فرو ميرود مثل‌ قُل‌ِ اعمَلُوا فَسَيَرَي‌ اللّه‌ُ عَمَلَكُم‌ وَ رَسُولُه‌ُ وَ المُؤمِنُون‌َ توبه‌ آيه 106.

عَلي‌ مَكانَتِكُم‌ بقدر قدرت‌ و قوة و مكنت‌ و توانايي‌ ‌خود‌ ‌هر‌ چه‌ ميخواهيد و ميتوانيد ‌از‌ ظلم‌ و جور و فسق‌ و فجور و ملاهي‌ و لهويات‌ بكنيد.

إِنِّي‌ عامِل‌ٌ ‌من‌ دست‌ ‌از‌ دعوتم‌ و وظائفم‌ برنميدارم‌ و بدستوراتي‌ ‌که‌ دارم‌ عمل‌ ميكنم‌.

فَسَوف‌َ تَعلَمُون‌َ بهمين‌ زودي‌ ‌براي‌ ‌شما‌ معلوم‌ ميشود ‌که‌ ‌در‌ دنيا بچه‌ عقوبات‌ و بلاها مبتلي‌ ميشويد و ‌در‌ آخرت‌ بچه‌ عذابها ‌در‌ جهنم‌ ‌از‌ اغلال‌ و سلاسل‌ و حميم‌ و غساق‌ و زقوم‌ و آتش‌ گرفتار ميشويد.

]

(آیه 39)- در این آیه آنهائی را که در برابر منطق عقل و وجدان تسلیم نیستند با یک تهدید الهی و مؤثر مخاطب ساخته، می‌فرماید: به آنها «بگو:

ای قوم من! شما هر چه در توان دارید انجام دهید، من نیز به وظیفه خود عمل می‌کنم، اما به زودی خواهید دانست» (قُلْ یا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلی مَکانَتِکُمْ إِنِّی عامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ).